هیالورونیک اسید ؛ راهنمای علمی درباره مهم ترین ماده در بهترین آبرسان ها

نیکی پاکدل ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ ۱۸:۲۰ 13

هیالورونیک اسید (به انگلیسی: Hyaluronic acid) یک ماده‌ی هومکتانت (humectant) یا جذب‌کننده‌ی رطوبت است که نام آن در لیست مواد تشکیل دهنده‌ی (ingredient list) بسیاری از آبرسان‌ها و مرطوب‌کننده‌ها مشاهده می‌شود. در این مقاله درمورد مزایای اسید هیالورونیک برای پوست صحبت خواهیم کرد و اینکه چرا وزن مولکولی این ماده برای موثر بودن در آبرسانی پوست مهم است! همچنین نتایج حاصل از دانش و تحقیقات علمی انجام شده در این مورد را به زبانی ساده برای شما بیان خواهیم کرد تا بتوانید محصول مراقبت پوستی موثر و با کیفیت را از محصولات بی کیفیت تشخیص بدهید.

هیالورونیک اسید چیست؟

هیالورونیک اسید (HA) یک گلیکوزآمینوگلیکان (Glycosaminoglycan) طبیعی است که در بافت پیوندی (Connective tissue) بدن یافت می‌شود. به بیان ساده، گلیکوزآمینوگلیکان‌ها کربوهیدرات‌های بلند ساده بدون شاخه یا قندها هستند که پلی‌ساکارید (polysaccharides) نامیده می‌شوند. مولکول Hyaluronic acid ، مولفه‌ی اصلی ماتریکس (matrix) خارج سلولی یا همان چیزی است که سلول‌ها را به هم متصل کرده و باعث ایجاد بافت زنده، مانند پوست می‌شود. این مولکول باعث ایجاد ساختار و ساختمان در پوست شما می‌شود، همچنین در ایجاد ظاهر گوشتی و چاق بودن پوست نیز موثر است و در فرآیند ترمیم زخم نقشی اساسی دارد. مقدار این مولکول در پوست با افزایش سن کاهش می‌یابد و ما را در معرض افتادگی و چروک قرار می‌دهد.

مزایای Hyaluronic acid

به عنوان اولین نکته، این مولکول می‌تواند مولکول‌های آب را تا ۱۰۰۰ برابر وزن خود به دام بیندازد! این نکته یکی از دلایل اصلی استفاده از این ماده در محصولات مراقبت از پوست است. به عبارت دیگر، این ماده به عنوان یک ماده‌ی جذب‌کننده یا هومکتانت عمل می‌کند و مولکول‌های آب را در لایه بیرونی پوست شما نگه می‌دارد تا باعث آبرسانی در پوست شود. وقتی درمورد پوستی که به خوبی مرطوب و هیدراته شده است صحبت می‌کنیم، اصولا منظور ما پوستی است که دارای مقدار زیادی آب است. شاید شما در مورد اصطلاح تبخیر نامحسوس آب از اپیدرم (transepidermal water loss) یا به اختصار TEWL شنیده باشید. این اصطلاح علمی برای اندازه‌گیری میزان تبخیر آب از پوست به کار می‌رود.

وقتی محصولی از TEWL جلوگیری می‌کند، به این معنی است که پوست را مرطوب نگه می‌دارد با اطمینان از اینکه آب از سطح پوستتان فرار نمی‌کند و خارج نمی‌شود. اسید هیالورونیک دقیقاً همین کار را می‌کند، یعنی سرعت تبخیر آب را کاهش می‌دهد.

این مولکول، جدا از اینکه یک ماده‌ی آبرسان بسیار موثر است، چند تحقیق نشان داده است که برای بهبود زخم نیز بسیار مفید است! بیایید نتایج چند مطالعه در این زمینه را بررسی کنیم:

مطالعه‌ای بر روی ۵۰ بیمار مبتلا به زخم وریدی پا (venous leg ulcers) (مشاهده تصاویر گوگل با احتیاط) نشان داد که استفاده از گاز پانسمان آغشته به ۴ گرم کرم سدیم هیالورونات ۰.۰۵ درصد به مدت ۲۱ روز به طور قابل توجهی از شدت تورم و نشت خونابه از پوست می‌کاهد. همچنین به کاهش اریتما (erythema) یا قرمزی، درد و نکروز(necrosis) یا مرگ زودرس سلول کمک می‌کند. ۱۱ بیمار مبتلا به سوختگی هر روز از کرم اسید هیالورونیک ۵/۱ درصد استفاده کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که درواقع سرعت ترمیم زخم در مقایسه با مواردی که از گلیسیرین خالص استفاده شده بود، کاهش پیدا کرده است. بله! این نتیجه ممکن است به دلیل غلظت و وزن مولکولی هیالورونیک اسید باشد. اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع در بخش بعدی! یک مطالعه با ۱۵۲ بیمار نشان داد که استفاده از کرم اسید هیالورونیک ۰.۲ دو بار در روز به بهبود زخم‌های پرتودرمانی کمک می‌کند. در مطالعه دیگری که بر روی ۱۰ بیمار انجام شد نشان داده شد که اگر ورق اسید هیالورونیک یک بار در روز استفاده شود، به طور قابل توجهی زمان بهبودی را در زخم‌های ناشی از نارسایی وریدی یا التهاب عروق (vasculitis) کاهش می‌دهد. به عبارت دیگر، استفاده از اسید هیالورونیک به بهبود زخم‌هایی که رگ‌های خونی را ملتهب کرده بودند، کمک کرده بود. از ۱۱۱ بیمار بزرگسال (۷۵-۱۸ سال) با سوختگی درجه دو، خواسته شد که به مدت ۴ هفته از هیالورونیک اسید ۰.۲ درصد + سیلور سولفادیازین (Silver sulfadiazine) یک درصد یا سیلور سولفادیازین یک درصد را به تنهایی استفاده کنند. هر دو روش درمانی موثر بود و همه زخم‌ها بهبود یافتند، اما مدت زمان بهبودی در گروهی که کرم هیالورونیک اسید را نیز استفاده کرده بودند، به طور قابل توجهی کوتاه‌تر بود. یک مطالعه مشابه با مطالعه فوق انجام شد و به همان نتایج دست یافت. یعنی سیلور سولفادیازین به علاوه اسید هیالورونیک خیلی سریعتر از استفاده از سیلور سولفادیازین به تنهایی زخمها را بهبود می‌بخشد.

و در آخر اینکه، اسید هیالورونیک خاصیت ارتجاعی پوست را افزایش می‌دهد و در مطالعات برای درمان اگزما، روزاسه صورت و کاهش چین و چروک استفاده شده است.

چرا وزن مولکولی اسید هیالورونیک مهم است!

به نظر می‌رسد که اثرگذاری همه اسید هیالورونیک‌ها برابر نیست. برخی از انواع این مولکول، کمی بحث‌برانگیز هستند و در برخی موارد افزایش سطح مولکول Hyaluronic acid در واقع با بیماری‌های التهابی پوستی مانند پسوریازیس (psoriasis) مرتبط است!

مفید بودن هیالورونیک اسید برای پوست با وزن مولکولی و غلظت آن ارتباط دارد. وزن مولکولی به جرم آن یا بزرگ بودن مولکول Hyaluronic acid اشاره دارد. وزن مولکولی با چیزی با عنوان یکای واحد جرم اتمی (Unified Atomic Mass Unit) یا به اختصار amu یا اصطلاحا دالتون (به انگلیسی: dalton، نماد Da) اندازه‌گیری می‌شود.

به عنوان مرجع، در اینجا وزن‌های مختلف مولکولی Hyaluronic acid با توجه به lotioncrafter که یک تأمین‌کننده مواد آرایشی-دارویی است آورده شده است:

اسید هیالورونیک با وزن مولکولی بالا (Hight: HMW) برابر با ۱-۲ میلیون دالتون (۱۰۰۰ – ۲۰۰۰ کیلودالتون)

اسید هیالورونیک با وزن مولکولی کم (Low: LMW) برابر با ۰.۸-۱ میلیون دالتون (۸۰۰ – ۱۰۰۰ کیلودالتون)

اسید هیالورونیک با وزن مولکولی بسیار کم (Extra Low: ELMW) برابر با ۸۰،۰۰۰ -۱۰۰،۰۰۰دالتون (۸۰ – ۱۰۰ کیلودالتون)

اسید هیالورونیک با وزن مولکولی بسیار بسیار کم (Super Low: SLMW) برابر با کمتر از ۵۰،۰۰۰ دالتون (۵۰ کیلودالتون)

اسید هیالورونیک با وزن مولکولی فوقالعاده کم (Ultra Low: ULMW) برابر با کمتر از ۶۰۰۰ دالتون (۶ کیلودالتون)

مولکول اسید هیالورونیکی که می‌خواهید استفاده کنید باید بین ۸۰،۰۰۰ تا ۱،۰۰۰،۰۰۰ (۸۰ – ۱۰۰۰ کیلودالتون) باشد. غلظت مولکولی بیشتر از این بازه، کارایی خوبی نخواهد داشت و غلضت مولکولی پایین‌تر از این بازه، ممکن است باعث التهاب شود.

بر چه اساسی چنین ادعایی داریم؟ بیایید مطالعات انجام شده در این زمینه را بررسی و الگوهای موجود را کشف کنیم.

مطالعه‌ای بر روی ۱۵ فرد مبتلا به روزاسه نشان داد که استفاده از هیالورونیک اسید ۲ درصد LMW (با غلظت مولکولی ۸۰۰ – ۱۰۰۰ کیلودالتون) به مدت هشت هفته باعث کاهش ۴۷٪ پاپول‌ها (papules ، نوعی ضایعه‌ی التهابی) ، کاهش اریتما (erythema، قرمزی) ۵۱.۷٪ ، کاهش سوزش و خارش ۶۵٪ و خشکی ۷۸.۸٪ می‌شود. یک مطالعه in vitro نشان داد که استفاده از هیالورونیک اسید LMW (با غلظت مولکول ۱۱۰ – ۳۰۰ کیلودالتون) آسیب زخم را بهبود می‌بخشد، در حالیکه هیالورونیک اسید HMW (با غلظت مولکول ۱۰۰۰ – ۱۴۰۰ کیلودالتون) و هیالورونیک اسید SLMW (با غلظت مولکول ۵ – ۲۰ کیلودالتون) هیچ اثر بهبودی ندارند. یک مطالعه in vitro بر روی ایمپلنت‌های پوست انسان نشان داد که تبخیر نامحسوس آب از اپیدرم (TEWL) با استفاده از هیالورونیک اسیدHMW، به میزان ۱۵.۶ درصد کاهش می‌یابد، اما با استفاده از هیالورونیک اسید LMW به میزان ۵۵.۵ درصد افزایش می‌یابد! به عبارت دیگر، هیالورونیک اسیدLMW پوست را خشک‌تر کرده بود. کاش می‌دانستم دقیقا از چه وزن مولکولی استفاده کرده بودند، اما به آن اطلاعات دسترسی ندارم. حدس من این است که در محدوده کمتر از ۵۰،۰۰۰ دالتون باشد. از ۱۵ بیمار مبتلا به درماتیت سبورئیک (Seborrheic Dermatitis) صورت خواسته شد که دو بار در روز از ژل هیالورونیک اسید۲ درصد LMW استفاده کنند. کاهش میزان ضایعات، قرمزی و خارش به ترتیب پس از یک ماه برابر ۶۷.۶۶٪ ، ۵۰٪ و ۶۰٪ بود. پس از هفته هشتم همه افراد مورد آزمایش، بهبودی یافتند. عکس زیر، تصویر قبل و بعد از یکی از شرکت کنندگان را نشان می‌دهد.

این تحقیق یکی از کاملترین مطالعاتی است که روی تاثیر هیالورونیک اسید انجام شده است. در این مطالعه ۶۶ نفر خانم ۳۰ تا ۶۰ ساله رکه دارای علائم بالینی چین و چروک بوند، شرکت کرده‌اند. از شرکت کنندگان خواسته شد که از کرم هیالورونیک اسید ۰.۱ درصد با وزن‌های مولکولی مختلف شامل ۵۰، ۱۳۰، ۳۰۰، ۸۰۰ و ۲۰۰۰ کیلودالتون استفاده کنند. نتیجه این آزمایش بعد از یک ماه نشان داد که درمان با هیالورونیک اسید ۱۳۰ کیلودالتون موثرترین است و ۲۰ درصد قابلیت ارتجاعی پوست را افزایش می‌دهد. هر دو گروه ۵۰ و ۱۳۰ کیلودالتون پس از ۶۰ روز بهبود قابل توجهی در عمق چروک و زبری پوست داشتند. تمام وزن‌های مولکولی دیگر نیز قابلیت ارتجاعی و آبرسانی پوست را بهبود داده بودند اما کمتر از دو وزن مولکولی اشاره شده در بالا (۵۰ ، ۱۳۰ کیلودالتون). به عنوان مثال، هیالورونیک اسید HMW (2000 کیلودالتون) فقط ۲.۹ درصد آبرسانی پوست را افزایش می‌داد. یک مطالعه بر روی ۱۰ نفر نشان داد که استفاده از لوسیون هیالورونیک اسید ۲ درصد ۵۰ – ۱۱۰ کیلودالتون برای از بین بردن اعتیاد به مصرف موضعی مواد استروئیدی که در اثر درمان برخی وضعیت‌های پوستی مثل اگزما با داروهای موضعی کورتیکواستروئید حاصل می‌شود و همچنین در تسکین روزاسه و بهبود خطوط ریز و چین و چروک از طریق آبرسانی به پوست مفید بوده است.

نتیجه و جمع‌بندی این مطالعات این است که هیالورونیک اسید بین ۵۰ تا ۱۰۰۰ کیلودالتون برای پوست مفید است، و با توجه به مطالعات انسانی ۱۳۰ کیلودالتون دارای بهترین نتیجه است. همچنین نتیجه یک مطالعه‌ی in vivo در سال ۲۰۱۵ نشان داده است که هیالورونیک اسید بین ۵۰ کیلو دالتون تا ۱۵۰۰ کیلو دالتون برای بهبود چین و چروک و ایجاد رطوبت در پوست مفید است و ۵۰ کیلودالتون اثرات بارزتری روی چین و چروک دارد.

یک واقعیت جالب این است که وزن مولکولی بسیار کم یعنی کمتر از ۲۵ کیلودالتون توانایی نفوذ بسیار زیاد به پوست و ایجاد التهاب را دارد، در حالیکه اسید هیالورونیک ۱۰۰ کیلو دالتون تا ۱۰۰۰ کیلو دالتون در لایه شاخی پوست (خارجی ترین لایه پوست) باقی می‌ماند.

بنابراین هیالورونیک اسید با وزن مولکولی فوق العاده کم به طور بالقوه مشکل‌ساز است (اگرچه این موضوع با شواهد قانع‌کننده ثابت نشده است). به عبارت دیگر، این مولکول‌ها باعث نفوذ عمیق هر چیز دیگری در پوست می‌شود، بنابراین اگر سد اپیدرمی (epidermal barrier) پوستتان ضعیف است با احتیاط بیشتری از اسید هیالورونیک با وزن مولکولی فوق العاده کم اجتناب کنید.

نکته دیگر این است که که غلظت بالاتر اسید هیالورونیک همیشه بهتر نیست. بر اساس یک مطالعه، به نظر می‌رسد که آبرسانی پس از غلظت ۲٪ تمایل به از بین رفتن دارد. به همین دلیل ، اگر خودتان محصولات پوستی‌تان را تهیه می‌کنید، توصیه می‌کنم غلظت اسید هیالورونیک را زیر ۲٪ نگه دارید.

قطر Hyaluronic acid

موضوع پیچیده‌تر از وزن مولکولی یعنی قطر Hyaluronic acid نیز مهم است. نمی‌خواهم زیاد به جزئیات این موضوع بپردازم اما در ادامه به یک نقل قول از یک مقاله تحقیقاتی اشاره می‌کنم که به خوبی خلاصه این موضوع مهم است:

“مشابه اکثر مواد ارایشی-دارویی (cosmeceutical)، بزرگ‌ترین چالش در اسید هیالورونیک موضعی، توانایی نفوذ به درم برای رسیدن به حداکثر تجمع و چگالی است. درباره قطر و وزن مولکولی فرمولاسیون موضعی اسید هیالورونیک تحقیقات زیادی انجام شده است. بیشتر مولکول‌های Hyaluronic acid که بدون نسخه عرضه می‌شوند دارای قطر ۳۰۰۰ نانومتر هستند، در حالیکه فضای داخل سلولی لازم برای نفوذ به پوست فقط ۱۵ تا ۵۰ نانومتر است. در یک مطالعه اثر محصول هیالورونیک اسید در اندازه نانو (قطر ۵ نانومتر) را بررسی کردند و متوجه شدند که از نظر آماری تغییر معناداری در عمق چین و چروک ها و افزایش رطوبت و کشسانی در ناحیه اطراف چشم وجود داشته است. نتیجه اینکه مواد کوچکتر از ۵۰۰ کیلودالتون، می‌توانند در پوست جذب شوند، اما در مقابل، مولکول‌های بزرگتر (وزن مولکولی > 500 کیلودالتون) نمی‌توانند از سد پوستی عبور کنند. “

توصیه‌هایی برای خرید محصولات مراقبت پوستی حاوی هیالورونیک اسید

اگر این مقاله بیش از اندازه علمی و سنگین بود یا اینکه گیج شده‌اید که معنای این همه مزخرفات وزن مولکولی و قطر چیست، نگران نباشید! همه این جزئیات برای آگاهی و انتخاب محصولی درست و اثرگذار است. شیمی‌دانان آرایشی افراد بسیار باهوش و مبتکر هستند و برای اثرگذاری محصولات مراقبت از پوست با ترکیب مولکول‌های مختلف اسید هیالورونیک کارایی این مولکول را به حداکثر می رسانند. یک نمونه از محصولاتی که از مولکول Hyaluronic acid در وزن‌های مولکولی مختلف استفاده کرده است، لوسیون اسید هیالورونیک Hada Labo (یک برند ژاپنی) است. بیایید با هم لیست مواد تشکیل دهنده این محصول را بررسی کنیم.

لیست مواد تشکیل دهنده این محصول به شرح زیر است ( مواد هومکتانت مورد استفاده در این محصول بولد شده‌اند.):

Water, Butylene Glycol, Glycerin, Disodium Succinate, Hydrolyzed Hyaluronic Acid, Hydroxyethycellulose, Methylparaben, PPG-10 Methyl Glucose Ether, Sodium Acetylated Hyaluronate, Sodium Hyaluronate, Succinic Acid

همان‌طور که در لیست مواد تشکیل دهنده این محصول مشاهده می‌شود این محصول با ۳ نوع مختلف اسید هیالورونیک از جمله اسید هیالورونیک هیدرولیز شده، سدیم هیالورونات استیل شده و سدیم هیالورونات همراه است و همان‌طور که انتظار می‌رود وجود چند نوع هیالورونیک اسید با وزن‌های مولکولی متفاوت باعث اثرگذاری بهتر آن خواهد شد.

به عنوان یک نمونه دیگر، همین برند ژاپنی لوسیون آبرسانی (مشاهده در آمازون) تولید کرده که شامل پنج نوع مولکول اسید هیالورونیک با وزن‌های موولکولی متفاوت است. لیست مواد تشکیل‌دهنده این محصول در زیر آورده شده است.

Water, Butylene Glycol, Glycerin, PPG-10 Methyl Glucose Ether, Hydroxyethyl Urea, Sodium Acetylated Hyaluronate (super hyaluronic acid), Sodium Hyaluronate, Hydrolyzed Hyaluronic Acid (nano-ized hyaluronic acid), Hydroxypropyltrimonium Hyaluronate (skin adsorption Type hyaluronic acid), Sodium Hyaluronate Crosspolymer (3D hyaluronic acid), Aphanothece Sacrum Exopolysaccharides, Hydrogenated Starch Hydrolysate, Glycosyl Trehalose,‌…

بنابراین به صرف اینکه محصولی دارای اسید هیالورونیک باشد کافی نیست و ابتدا باید به جایگاه این ماده در لیست مواد تشکیل دهنده توجه کرد. به عبارت دیگر محصولی که در انتهای لیست می‌آید درصد کمی از محصول را شامل می‌شود و کارایی این ماده در کل محصول ناچیز خواهد بود. نکته دوم توجه به وجود انواع اسید هیالورونیک با وزن‌های مولکولی متفاوت است. آیا شما نیز فارغ از تبلیغات، به لیست مواد تشکیل‌دهنده محصولات آرایشی بهداشتی و کارکرد هر کدام از مواد بکار رفته توجه داشته‌اید؟ اگر از محصولات مراقبت پوستی حاوی اسید هیالورونیک استفاده کرده‌اید و از نتیجه آن راضی بوده‌اید تجربه خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید و اگر به این موضوع علاقه دارید با مجموعه مقالات ما درمورد مواد موثر در محصولات آرایشی و بهداشتی همراه باشید.