مواد تشکیل دهنده شامپو

از آنجایی که موها نقش مهمی در زیبایی افراد دارند بنابراین مراقبت صحیح از آن ها ضروری است. در خصوص مو (به خصوص موی سر) حساسیت ها بالاتر از سایر بخش هاست. در این مقاله به ساختار و نحوه کار شامپو می پردازیم.

محصولات مراقبت از مو

محصولات مراقبت از مو و آرایش مو را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

دسته اول: آن هایی که مکانیسم فیزیکی دارند. مثل شامپو، نرم کننده، ژل و اسپری مو

دسته دوم: آن هایی که مکانیسم شیمیایی دارند: مثل رنگ مو، صاف کننده موی مجعد و فرکننده های دائم

تا سالیان دراز پیدا کردن یک شامپوی خوب، نهایت رعایت مراقبت از مو قلمداد می شد. اما امروزه دیگر این گونه نیست. نگاه بسیار جزئی تری نسبت به مو و مشخصات آن وجود دارد. این مشخصات هر یک هدف محصولات آرایش و مراقبت از مو هستند و با تغییر آن ها نتیجه مطلوب تری برای مصرف کننده حاصل می شود و طیف گسترده ای از محصولات مراقبت از مو ساخته می شود.

با خواندن ادامه مقاله با انواع محصولاتی که برای مراقبت از مو استفاده می شوند، آشنا خواهید شد.

شامپوها

شامپوها جزو دسته اول محصولات مراقبت از مو و آرایش مو هستند. یعنی موادی که مکانیسم های فیزیکی دارند و تغییری در ساختار شیمیایی و درونی مو انجام نمی دهند. بنابراین تکرر استفاده از این محصولات به مراتب بیشتر است. مثلا تا حالا کسی ادعای ساخت شامپویی که چند ماه موها را تمیز نگه دارد را نکرده است.

شامپو ها پر مصرف ترین محصول مراقبت از پوست و مو هستند و تقریباً همه افراد دنیا با شامپو سر وکار دارند. از اوایل دهه ۱۹۳۰ میلادی، که اولین شامپوها روانه بازار شده بودند تا اواسط دهه ۱۹۵۰ میلادی که شامپوها شکل امروزی تری به خود بگیرند، از آن ها برای صنعت شست و شوی لباس و پارچه استفاده می شد. شامپوهای اولیه نقش تمیز کردن مو و پوست سر را بر عهده داشتند ولی کم کم نقش های دیگری برایشان تعریف شد و به تناسب، انتظارات مصرف کننده از یک شامپو بالاتر رفت. امروزه از شامپو ها انتظار می رود که علاوه بر تمیز کردن مو و پوست سر، به مو ها حالت نرم، حالت پذیر تر و درخشانی داده و شانه کردن مو چه در حالت خیس و چه پس از خشک کردن را آسان کنند.

امروزه در مورد شامپوها موارد زیر مورد انتظار است: پاک سازی پوست سر و ساقه مو ها از آلودگی ها و سبوم ترشح شده از پوست سر پاک سازی پوست سر و ساقه مو ها از محصولاتی که بر روی موها استفاده شده است. محصولاتی مثل ژل مو، اسپری های حالت دهنده، ماسک های سلیکونی و … فراهم کردن کف کافی برای بالا بردن قدرت شویندگی و مهم تر از آن برای بالابردن رضایت مندی مصرف کننده. حالت دهی مناسب به مو، به گونه ای که پس از شست و شو و حتی خشک کردن، مو ها به راحتی قابل شانه کردن باشند. ایفا کردن نقش حامل برای دارو رسانی و یا رساندن موادی که تاثیرات اضافه تر بر پوست سر و یا موها می گذارند. برای مثال مواد ضد شوره، مواد ضد ریزش مو، مواد ضد قارچ و ضد میکروب و … غیر سمی بودن و حساسیت زا نبودن برای انواع پوست ها و موها عدم آسیب رسانی به قرنیه و عدسی چشم در صورت ورود به چشم

امروزه شامپوها را طوری فرموله می کنند که بتوانند تمامی این ۷ هدف را برای مصرف کننده فراهم کنند.

شامپوها با چه مکانیسمی اثر خود را بر روی مو و پوست سر می گذارند؟

یک شامپو هر چقدر هم معجزه گر باشد در وهله اول باید بتواند مو و پوست سر را تمیز کند. محققین موادی را که بر روی پوست سر و موی افراد می باشند به سه دسته تقسیم می کنند. شامپو ها باید جوری فرموله شوند که بتوانند هر سه نوع این مواد را به خوبی پاک کنند. این مواد عبارت اند از:

سبوم: سبوم همان چربی طبیعی است که توسط غدد ترشح چربی (غدد سباسه) در پوست ترشح شده و به سطح پوست می آیند. مواد پروتئینی که از لایه شاخی (سلول های مرده پوستی) حاصل می شوند. و هم چنین مواد پروتئینی که از طریق عرق به سطح پوست سر رسیده اند. آلودگی محیطی و باقیمانده موادی که بر روی پوست استفاده شده است. مثل ژل ها یا اسپری حالت دهنده

شامپوها باید بتوانند تمام این سه نوع ماده ذکر شده را حل کرده و از موها و پوست سر پاک کنند. قدرت کف کنندگی شامپو ها اگر چه بیشتر نقش خوشایندی برای مصرف کننده ایجاد می کند و از این نظر حائز اهمیت است، ولی به پخش شدن شامپو در بین موها و رسیدن به کف سر نیز کمک می کند. در حقیقت کف ایجاد شده می تواند سطح شست و شو را بالاتر ببرد.

مواد تشکیل دهنده شامپوها:

به یاد داشته باشید که شامپوها شوینده هایی هستند که باید به نحوی فرموله شده باشند که بتوانند علاوه بر شست و شو، حالت مو را نیز بهبود بخشیده و به زیبایی مو آسیبی وارد نکنند.

به طور کلی تمام شامپوها از الگوی زیر در مواد تشکیل دهنده خود استفاده می کنند.

سورفاکتانت ها ( عوامل اصلی شست و شو) تنظیم کننده های غلظت شامپو (عوامل بهینه سازی غلظت یک شامپو) اپاسیفایرها (عوامل یکنواخت کننده رنگ و شفافیت شامپوها) مواد دارویی یا با کاربرد خاص برای یک مشکل پوستی فوم بوسترها و تثبیت کننده ها (عامل بالا بردن قدرت کف کنندگی) حالت دهنده ها و نرم کننده های مو عوامل شلاته کننده برای حذف اثر سنگینی آب ( برای اینکه شامپو ها در آب های با املاح بالا به خوبی عملکرد خود را حفظ کنند)

سورفاکتانت های استفاده شده در شامپوها به چند دسته کلی تقسیم می شوند.

دسته اول سورفاکتانت های آنیونی

آلکیل سولفات ها: می توانند باعث خارش پوست سر شوند. به علت ارزان بودن بسیار پر کاربردند آلکیل اتر سولفات ها سولفوسوکسینات ها: خیلی قوی نبوده و در شامپوهای موهای معمولی به وفور استفاده می شوند. ایزوتیونات ها: این ها نیز بسیار ملایم هستند، و در چشم ایجاد سوزش نمی کنند به همین دلیل در شامپو بچه ها به وفور از آن ها استفاده می شود. علاوه بر این، سختی بالای آب بر عملکرد این سورفاکتانت ها تاثیر زیادی ندارد.

دسته دوم سورفاکتانت های غیر یونی

این سورفاکتانت ها به عنوان عوامل شوینده اصلی در شامپو ها استفاده نمی شوند و بیشتر نقش حلال برای مواد معطر و اسانس های گیاهی را ایفا می کنند. یکی دیگر از کاربردهای این سورفاکتانت ها کمک به بهینه سازی غلظت شامپو هاست. امروزه در فرمولاسیون های پیشرفته سورفاکتانت های آمفوتری جای این سورفاکتانت ها را گرفته اند.

دسته سوم سورفاکتانت های آمفوتری یا زویترونی

این سورفاکتانت ها بسیار ملایم بوده و در کنار تمام انواع سورفاکتانت های دیگر استفاده می شوند. سازگاری آن ها در فرمولاسیون ها بسیار بالا بوده و غلظت محصول نهایی را بهینه می کنند.

مشتقات ایمیدازولین: از میان مشتقات این ماده از کوکوآمفوکربوکسی گلیسینات و کوکوآمفواستات بیشتر استفاده می شود. این دو نیز در فرمولاسیون های شامپو بچه بیشتر استفاده می شوند.

آلکیل بتائین ها: این ها نیز کمک زیادی به قدرت کف کنندگی شامپوها و همچنین بهینه سازی غلظت شامپوها می کنند.

دسته چهارم سورفاکتانت های کاتیونی

این سورفاکتانت ها نمی توانند همراه با سورفاکتانت های آنیونی در یک محصول باشند. و در فرمولاسیون های شامپوها جایگاهی ندارند.

دسته بعدی از مواد استفاده در شامپوها غلیظ کننده ها (thickeners) هستند. شامپوها برای استفاده باید غلظت خوبی داشته باشند تا بتوان با استفاده از مقدار کمی از آن ها مو و پوست سر را شست و شو داد.

سدیم کلراید (نمک خوراکی) یکی از بهترین غلیظ کننده ها در بسیاری از فرمولاسیون های شامپو ها است. هرچند وقتی از سورفاکتانت های آنیونی سولفوسوکسینات ها به عنوان سورفاکتانت اصلی در یک محصول استفاده شود به جای سدیم کلراید از استرهای پلی اتیلن گلایکول استفاده می شود.

دسته بعدی محصولات اپاسیفایر ها هستند. این مواد به شامپوها یک حالت مات کرمی شکل می دهند. این حالت برای مصرف کننده های با موی خشک حس بهتری ایجاد می کند. از گلایکول دیستئارات و لاتکس برای این منظور کمک گرفته می شود.

دسته بعدی از موادی که در فرمولاسیون شامپوها استفاده می شود، مواد دارویی یا غیردارویی با هدف رساندن آن ماده به پوست سر می باشد. برای مثال بیشترین مشکل پوست سر که مردم با آن سرو کار دارند شوره می باشد. زینک پریتیون و پیروکتون اولامین بیشترین استفاده را در شامپوهای ضد شوره دارند. اثر گذاری پیروکتون اولامین در بسیاری از مطالعات بالینی بیشتر از زینک پریتیون عنوان شده است.

انواع مختلف شامپوها

با توجه به تنوع و رقابت بالا در ساخت شامپوها، این محصولات را بر اساس کاربرد خاصی که هر شامپو دارد تقسیم بندی می کنند. مثلا شامپو های ضد شوره، شامپو بچه، شامپوی حالت دهنده، شامپوهای موهای چرب، خشک و معمولی و …

در ادامه چند مثال از انواع مختلف شامپوها آورده شده است.

شامپو روزانه

امروزه بسیاری از مردم روزانه دوش می گیرند. استفاده روزانه از یک شامپوی قوی می تواند آسیب جدی به موها و پوست سر وارد کند. بنابر این نیاز به یک فرمولاسیون ملایم برای شامپو های روزانه وجود دارد.

شامپوهای حالت دهنده

ساختن این شامپوها بسیار سخت است. در صورتی که فرمولاسیون یک شامپوی حالت دهنده خوب نباشد می تواند به ظاهر مو آسیب وارد کند.

شامپوهای حجم دهنده

این محصولات سورفاکتانت های قوی تری دارند. در کنار این سورفاکتانت ها از مواد سیلیکونی و بسیاری از مواد دیگر استفاده می شود.

شامپو بچه

کاهش میزان حساسیت و سوزش چشم هدف عمده در طراحی شامپو بچه است. استفاده از پلی سوربات ۲۰ در بسیاری از شامپو بچه ها دیده می شود. در بعضی از فرمولاسیون های پیشرفته تر نیز تعادلی بین پلی سوربات ۲۰ و پلی اتیلن گلایکول ۶۰۰۰ دیده می شود.